Að takmarka meðferð við lok lífs [ritstjórnargrein]

Abstract

Á síðustu þremur áratugum hafa orðið stórstígar tæknilegar framfarir í læknisfræði sem gera nú mögulegt að bjarga og viðhalda lífi margra bráðveikra sjúklinga sem dæju ella. Þessar miklu framfarir eru fagnaðarefni en þær vekja jafnframt nýjar siðfræðilegar spurningar. Endurlífgun, meðferð í öndunarvél og blóðsíun eru dæmi um hátæknimeðferð sem getur lengt líf dauðvona sjúklings. Sýklalyf og næring um görn eða í æð sem á yfirborðinu sýnist áhrifaminni meðferð skilur engu að síður oft á milli lífs og dauða. Þar sem auknar þjáningar geta verið samfara meðferð dauðvona sjúklings standa læknar í hinum vestræna heimi iðulega frammi fyrir því að velja eða hafna hátæknimeðferð. Á hverjum degi eru teknar ákvarðanir um að endurlífga ekki, að nýta ekki blóðsíun, að hætta meðferð í öndunarvél og að hefja eða hætta næringarmeðferð. Hvað er rétt og hvað er rangt? Hvenær á að halda að sér höndum? Þessar spurningar snerta læknisfræði, siðfræði, lögfræði, þjóðfélagsvæntingar og fjárhagsgetu samfélagsins. Ákvarðanir af þessu tagi eru í eðli sínu flóknar og verða ekki teknar með hliðsjón af einum einföldum staðli. Þær verða enn erfiðari fyrir þá staðreynd að óvissa ríkir um marga þætti sem lúta að þeim (1). Oft er árangur meðferðar óviss og ef sjúklingurinn lifir af, óvissa um lífsgæði. Það getur verið umdeilanlegt hvort takmörkun á ákveðinni meðferð (til dæmis vökva í æð) sé siðfræðilega réttlætanleg. Og það getur verið óvissa um ákvarðanatökuna sjálfa. Hver á að meta aðstæður (læknirinn, sjúklingurinn, fjölskyldan) og fyrir hvað (árangur meðferðar eða lífsgæði sjúklings) og hvernig á að leysa ágreining sem kann að rísa meðal hlutaðeigandi? Þessi óvissa getur leitt til vandamála. Ákvarðanir eru stundum teknar án gjörhygli eða í flýti sem getur leitt til misræmis í ákvarðanatöku fyrir sambærilega sjúklinga á sömu stofnun. Oft er beðið með umræðu um takmarkaða meðferð og er þá sjúklingurinn oft orðinn of veikur til þess að taka sjálfur þátt í ákvörðuninni (2), enda þótt rannsóknir hafi sýnt að læknar og fjölskylda sjúklings meta lífsgæði sjúklingsins verr en hann sjálfur (3).