Lyme sjúkdómur

Abstract

Á haustdögum 1975 vakti kona nokkur athygli heilbrigðisstjórnar Connecticutfylkis í Bandaríkjunum á því, að í 5000 manna bæjarfélagi í Old Lyme hefði á skömmum tíma greinst barnaiktsýki (juvenile rheumatoid arthritis) hjá 12 börnum. Stuttu síðar vitnaðist að önnur kona leitaði til gigtlækningadeilar Yale háskóla í Connecticut vegna gigtar og í ljós kom að eiginmaður hennar, tvö af fjórum börnum og nokkrir nágrannar voru haldnir áþekkum sjúkdómi (1). Börnin í hópnum höfðu einnig fengið sjúkdómsgreininguna barna-iktsýki. Þegar hér var komið sögu var ákveðið að kanna nánar sjúkdóminn, sem í fyrstu var nefndur Lyme gigt en síðar Lyme sjúkdómur þegar mönnum varð ljóst að sjúkdómsmyndirnar voru fleiri. Var rannsóknin framkvæmd af Allen Steere og samverkamönnum við gigtlækningadeildina við Yale háskóla. Tilkynningakerfi var komið á meðal lækna í Old Lyme og nágrannasveitarfélögum og fljótlega fundust rúmlega fimmtíu sjúklingar með gigt (39 börn og 12 fullorðnir), sem voru rannsakaðir afturvirkt (retrospective). Meðal annars kom í Ijós að flestir sjúklinganna höfðu veikst seinni partsumars eða í júlí til September (55%). Þrettán sjúklinganna höfðu tekið eftir hringlaga útbrotum, sem höfðu verið undanfari gigtarinnar og tengdu sjúklingar og læknar útbrotin við skordýrabit. Niðurstaða þessarar fyrstu rannsóknar var að Lyme-gigt væri smitsjúkdómur, sem bærist með skordýrum (1). Næst var framkvæmd framvirk (prospective) rannsókn í 12 sveitarfélögum í Connecticut, sem náði til 43 sjúklinga (2). Margir sjúklinganna könnuðust við að hafa verið bitnir af blóðmaurum nokkrum vikum fyrir sjúkdómsgreiningu og einn þeirra hafði maurinn meðferðis. Hann reyndist vera áttfætlumaur, og talinn vera af tegundinni Ixodes ricinus. Úbreiðsla mauranna reyndist svipuð og útbreiðsla sjúkdómsins, þ.e.a.s. hvort tveggja var 10 til 20 sinnum algengara í sveitarfélögum austan Connecticut árinnar en í sveitarfélögum vestan hennar. Síðar komust menn að þeirri niðurstöðu að áttfætlumaurarnir á þessu svæði væru svo ólíkir Ixodes ricinus að að þeim var gefið nýtt tegundarheiti Ixodes dammini. Síðar fannst sjúkdómurinn víða í Bandaríkjunum, en í vesturríkjunum barst hann með öðrum áttfætlumaur, Ixodes pacificus (3). Árið 1981 tókst svo Willy Burgdorfer að rækta áður óþekkta bakteríu frá áttfætlumaurunum (4), sem síðar tókst einnig að einangra frá sjúklingum með Lyme sjúkdóm (5). Bakterían sem er spiroketta er talin valda sjúkdóminum og henni hefur verið gefið nafnið Borrelia burgdorferi. Þó talið sé að áttfætlumaurar séu aðal smitberar bakteríunnar hefur hún einnig fundist í öðrum skordýrum, svo sem mýflugum og kleggjum (6) og lýst hefur verið erythema cronicum migrans eftir mýflugubit (7).