Algengi og orsakir afleidds kalkvakaóhófs meðal fullorðinna á höfuðborgarsvæðinu

Abstract

Inngangur: Afleitt kalkvakaóhóf (secondary hyper­parathyroidism) má rekja til lækkunar á styrk jónaðs kalsíum í blóði sem getur stafað af ýmsum orsökum. Tilgangur þessarar rannsóknar var að kanna algengi og orsakir afleidds kalkvaka­óhófs meðal fullorðinna á höfuðborgarsvæðinu og tengsl kalkkirtlahormóns við breytur sem kunna að skýra aldursbundna hækkun þess. Slík þekking hefði klíníska þýðingu við túlkun á niðurstöðum mælinga á PTH (parathyroid hormone ? kalkvakaóhóf). Efniviður og aðferðir: Gögn voru fengin úr þversniðsrannsókn á slembiúrtaki af fullorðnum einstak­lingum á höfuðborgarsvæðinu sem fram­kvæmd var frá febrúar 2001 til janúar 2003. Þátttakendur svöruðu ítarlegum spurninga­lista varðandi heilsufar, lífsstíl og matarvenjur. Teknar voru blóðprufur, hæð og þyngd mæld og líkamssamsetning. PTH var mælt með ECLIA að­ferð (Roche Diagnostics). Líkams­sam­setning var mæld með DXA (dual energy X-ray ab­sorptiometry). Greiningar­skilmerki fyrir afleiddu kalk­vakaóhófi voru PTH >65 ng/l og jónað kalsíum <1,25 mmól/l. Ónógt D-vítamín var skilgreint sem 25(OH)D milli 25 og 45 nmól/l (RIA), D-vítamín­skortur skilgreindur sem 25(OH)D <25 nmól/l, ónóg kalk­inntaka <800 mg/dag (samkvæmt spurningalista) og skert nýrnastarf­semi sem cystatín-C >1,55 mg/l. Við athuguðum fylgni PTH við aðrar breytur með fylgni­stuðli Spearmans og línulegri aðhvarfsgreiningu. Niðurstöður: Alls var 2310 einstaklingum á aldrinum 30-85 ára boðin þátttaka, 1630 (um það bil 70%) mættu, þar af 586 karlar og 1023 konur. Af þessum hópi var 21 einstaklingur útilokaður frá þátttöku vegna frumkalkvakaóhófs. Við fundum 106 (6,6%) einstaklinga með afleitt kalkvaka­óhóf, 79 (7,7%) konur og 27 (4,6%) karlar (p<0,01 milli kynja). Hugsanleg skýring fannst í flestum tilfellum (90,6%) og var D-vítamínskortur eða ónóg D-vítamín­neysla algengustu orsakirnar (73%). Aðrar mikilvægar orsakir voru hár líkams­þyngdar­stuðull, ónóg kalkinntaka, skert nýrna­starfsemi og notkun fúrósemíðs. Margir höfðu fleiri en eina hugsanlega orsök. PTH hafði marktæk tengsl við aldur og marktæka hlutafylgni við jónað kalsíum, 25(OH)D, cystatín-C, líkams­þyngdarstuðul, reykingar, fitumassa og fitulausan massa, leiðrétt fyrir aldri. Testósterón hafði veik markverð neikvæð tengsl við PTH hjá körlum, leiðrétt fyrir aldri. Ályktanir: Unnt var að skýra flest tilfelli afleidds kalk­vakaóhófs með þekktum orsökum. Líklega er algengi hærra hér en annars staðar, meðal annars vegna minna sólarljóss. Ónógt D-vítamín var langalgengasta orsökin og því mikilvægt að herða áróður fyrir aukinni D-vítamín­neyslu. Tengsl PTH við líkamssamsetningu, kynhormón og reykingar þarf að kanna nánar.