Iðjuþjálfun í ljósi skjólstæðingsmiðaðrar nálgunar : reynsla skjólstæðinga á endurhæfingarstofnunum

Abstract

Skjólstæðingsmiðuð nálgun er eitt af kjarnahugtökum nútímaiðjuþjálfunar. Rannsóknir á hugtakinu hafa mest snúist um skoðanir iðjuþjálfa á því hvað skjólstæðingsmiðuð nálgun standi fyrir og hvað hindri hana mest. Viðhorf skjólstæðinga hafa lítið verið rannsökuð og einnig hvernig skjólstæðingsmiðuð nálgun birtist í daglegu starfi. Tilgangur rannsóknarinnar sem hér er lýst var að fá innsýn í hvernig þjónusta iðjuþjálfa í endurhæfingu samræmist hugmyndum fræðimanna um skjólstæðingsmiðaða þjónustu. Rannsóknin var eigindleg og gögnum safnað með viðtölum við 20 fyrrverandi skjólstæðinga iðjuþjálfa á endurhæfingarstofnunum. Við greiningu var notuð sniðmátun og túlkunarfræðileg nálgun þar sem meginhugtök skjólstæðingsmiðaðrar iðjuþjálfunar voru borin saman við gögnin. Niðurstöðurnar birtust í þremur meginþemum. Það fyrsta sneri að iðjuþjálfanum, annað að umgjörð þjónustunnar og hið þriðja að samvinnu iðjuþjálfans og skjólstæðingsins. Þátttakendur voru í heildina ánægðir með þjónustu iðjuþjálfa og fannst þeir virða skjólstæðinga sína, vera umhyggjusamir og alia jafna leggja sig fram við að vinna starf sitt af fagmennsku. Einstaka þátttakendur hefðu samt kosið öflugri upplýsingagjöf og einstaklingsmiðaðri þjónustu. Stjórnsýsla stofnunar og skipulag og hefðir iðjuþjálfunardeilda sköpuðu ákveðnar hindranir gegn skjólstæðings-miðuðu starfi og möguleikum iðjuþjálfa til að mæta þörfum allra skjólstæðinga. Flestir viðmælendur upplifðu að samskipti þeirra við iðjuþjálfana hefðu verið á jafningjaplani þótt ákvörðun um umfang og innihald þjónustunnar væri oftar en ekki í höndum iðjuþjálfa. Mismunandi var að hvaða marki þátttakendur tóku þátt í að tilgreina iðjuvanda, setja markmið og meta árangur. Það er mikilvægt að iðjuþjálfar átti sig á margbreytileika skjólstæðingsmiðaðrar iðjuþjálfunar og að hún stendur og fellur fyrst og fremst með þeim sjálfum. Margir munu þurfa að ígrunda eigin viðhorf og vinnulag og fá markvissa handleiðslu við að vinna skjólstæðingsmiðað með skjólstæðingum, samstarfsfólki, stjórnsýslu og heilbrigðisyfirvöldum.