Umfang og einkenni örorku á Íslandi árið 1996

Abstract

Tilgangur: Að kanna umfang og einkenni örorku á Íslandi og gera samanburð við hin Norðurlöndin. Efniviður og aðferðir: Unnar voru upplýsingar um örorkumat, búsetu, aldur og fyrstu (helstu) sjúkdómsgreiningu öryrkja úr örorkuskrá Tryggingastofnunar ríkisins, eins og hún var 1. desember 1996. Niðurstöður: Á þessum tíma áttu 8714 einstaklingar búsettir á íslandi í gildi örorkumat samkvæmt lífeyristryggingum almannatrygginga. Metin hafði verið yfir 75% örorka í 7315 tilvikum, hjá 4286 konum (58,6%) og 3029 körlum (41,4%). Metin hafði verið 50% eða 65% örorka hjá 1399 einstaklingum (0,7% Íslendinga á aldrinum 16-66 ára), 914 konum (65,3%) og 485 körlum (34,7%). Örorka var marktækt algengari hjá konum en körlum (p<0,0001X Metin hafði verið yfir 75% örorka hjá 4,2% íslendinga á aldrinum 16-66 ára. Fjöldi örorkulífeyrisþega (yfir 75% örorka) sem hlutfall af hverjum aldurshópi þjóðarinnar hækkaði jafnt og þétt með aldrinum. Yfir 75% örorka var marktækt algengari á höfuðborgarsvæðinu en utan þess (p<0,0001 fyrir karla, p=0,03 fyrir konur). Algengustu fyrstu sjúkdómsgreiningar hjá örorkulífeyrisþegum voru geðræn vandamál og stoðkerfisvandamál (alls um helmingur tilvika). Ályktun: Fjöldi örorkulífeyrisþega sem hundraðshlutfall af íbúum landsins var svipaður á Íslandi og í Danmörku, en mun lægri en í Finnlandi, Noregi og Svíþjóð. Hlutfallslega fleiri öryrkjar reyndust innan við þrítugt á Íslandi en á hinum Norðurlöndunum, en hjá þeim sem voru eldri var þessu öfugt farið og jókst munurinn með aldrinum. Þetta gæti að minnsta kosti að hluta skýrst af tiltölulega lágum bótagreiðslum og ólíku skipulagi almannatryggingakerfisins á Íslandi miðað við hin Norðurlöndin, minna atvinnuleysi og meiri atvinnuþátttöku, einkum meðal fólks í efri aldurshópum á Íslandi og mismunandi heilsufari, til dæmis vegna mismunandi atvinnuskilyrða.