Forvarnir í öldrunarlækningum

Abstract

The concepts of geriatric medicine and prevention are described. The first speciality recognition of geriatric medicine was granted in 1981 and over 10 speciality diplomas have since been granted by the health authorities in Iceland. The three stages of prevention and methods for detecting risk factors are described. General and special recommendations for medical prevention for the elderly are reviewed. It has been estimated that a third of recent reduction in coronary mortality in Iceland can be attributed to progress in medical technology and two thirds to reduction in risk factor prevalence. Nordic Geriatric Work-up has put an emphasis on geriatric assessment which has been shown to be of preventive value for the frail elderly. Life expectancy at birth has increased by 20 years over 75 years and the population ratio of centenarians has more than doubled for the past 20 years in Iceland. The demand for tertiary prevention and geriatric assessment will continue to grow.

Í þessu stutta yfirliti verður fyrst lýst skilgreiningum á heitum í titli greinarinnar. Lýst er marklýsingu sérgreinarinnar en fyrsta sérfræðiviðurkenningin í öldrunarlækningum var veitt árið 1981 á Íslandi. Gerð er grein fyrir þríþátta eðli forvarna í læknisfræði og lýst aðferðum við leit að áhættuþáttum. Tekið er saman með hvaða forvörnum innlendar og erlendar rannsóknir mæla, bæði almennt og með sérstöku tilliti til aldraðra. Um þriðjung af nýlegri lækkun á dánartíðni vegna kransæðasjúkdóma á Íslandi má rekja til framfara í lækningum og um tvo þriðju til dvínandi áhættuþátta. Getið er samnorrænnar vinnu um fjölþátta mat til forvarna í öldrunarlækningum. Sýnt hefur verið fram á að sérhæfðar öldrunarlækningar skila marktækum árangri með öldrunarmati. Ævilíkur Íslendinga við fæðingu hafa aukist um 20 ár á 75 árum og breytingar á lifun yfir 100 ára aldur hefur meir en tvöfaldast á síðasta áratugi. Þessi þróun eykur þarfir fyrir þriðja stigs forvarnir og fjölþátta öldrunarmat.