Sjúkraflutningar í dreifbýli : athugun á sjúkraflutningum á starfssvæði Heilsugæslustöðvarinnar á Kirkjubæjarklaustri á sjö ára tímabili

Abstract

Introduction: The Health Centre at Kirkjubæjarklaustur serves a large rural district with a population a little over 600. Agriculture and various services including tourism are the main occupations. Almost 20% of the population are over 65 years of age, which is an unusually high figure compared to the rest of the country. Ambulance transports are one of the health centre's responsibilities. Most of these are surface transports to hospitals, 200-250 kilometres away. Objective: The purpose of this study was to explore and explain the nature of all ambulance transports provided by the Kirkjubæjarklaustur Health Centre from 1990-1996. Material and methods: A retrospective analysis was performed on all ambulance transports provided by the Kirkjubæjarklaustur Health Centre during the period. The data provided by the Health Centre and by transport personnel was used. Information was relatively easy to get since documentation was done by very few persons. The transports were looked at in terms of prevalence, age, gender, points of departure and destination, diagnosis, time of day, attending person and whether a local person or a tourist was being transported. Results: Annual ambulance transport prevalence is 50 for every 1000 inhabitants. The prevalence for the whole country is 72, for the city of Reykjavik 90. Tourists account for 27% of transports. Accidents were the reason for transport in almost one third of cases. Males and elderly persons account for a significant number of the transports. This is congruent with other studies. Ambulance transport decreased significantly during the last two years of the study period. The most plausible explanation of this is the opening of a 20 bed nursing home in the district in mid year 1994. Conclusions: Ambulance transport including the preparation of the sick or injured person is an important part of health care in this region. General practitioners need to be well versed in emergency medicine and ambulance attendants in preparing the patient for transport. Therefore continuing education is an important factor in this discussion. Tourism in the summertime may prompt the need for increased staffing in the health care sector. There is no indication that helicopter transport will replace surface transport in the near future except in special cases as it has been. Good primary health care and regular access to physicians in the nursing home setting decrease the need for ambulance transport. Further studies in the area of ambulance transport especially concerning tourists and the elderly are needed in the Icelandic context. Both groups are on increase and will probably be more in demand of emergency medical services such as ambulance transports.

Inngangur: Á Kirkjubæjarklaustri er heilsugæslustöð sem þjónar strjálbýlu héraði með rúmlega 600 íbúum. Lifibrauð íbúanna er landbúnaður og þjónusta honum tengd auk ferðaþjónustu. Hlutfall aldraðra er óvenjuhátt miðað við Ísland í heild, tæp 20% íbúanna eru 65 ára og eldri. Einn þáttur í starfsemi heilsugæslustöðvarinnar er sjúkraflutningar. Þeir fara að mestu fram á landi en langt er til sjúkrahúsa, 200-250 kílómetrar. Tilgangur: Tilgangur rannsóknarinnar var að kanna og gera grein fyrir þeim hluta starfsemi Heilsugæslustöðvarinnar á Kirkjubæjarklaustri sem laut að flutningi bráðveikra og slasaðra á árabilinu 1990-1996. Efniviður og aðferðir: Gerð var afturskyggn athugun á sjúkraflutningum á vegum Heilsugæslustöðvarinnar á Kirkjubæjarklaustri á tímabilinu. Stuðst var við gögn flutningsaðila og heilsugæslustöðvarinnar en öll skráning var á fárra höndum og því tiltölulega auðvelt aö rekja sig til baka í upplýsingaleit. Sjúkraflutningarnir voru athugaðir með tilliti til tíðni, aldursdreifingar, kynjaskiptingar, upphafs- og áfangastaða, sjúkdómsgreininga, hvenær sólarhrings útköll voru, fylgdaraðila og hvort um héraðs- eða utanhéraðsbúa var að ræða. Niðurstöður: Rannsóknin sýndi, aö á tímabilinu var tíðni sjúkraflutninga um 50 á 1000 íbúa á ári. Á landinu öllu er þessi tala 72, í Reykjavik 90. Ferðamenn voru rúmlega fjórðungur fluttra. Slys voru orsök sjúkraflutninganna í tæplega þriðjungi tilfella. Áberandi var fjöldi karla og eldra folks, er það í samræmi við erlendar rannsóknir. Talsverð fækkun varð á sjúkraflutningum síðustu tvö ár tímabilsins sem gæti meðal annars skýrst af tilkomu hjúkrunarheimilis á staðnum. Ályktanir: Sjúkraflutningar og undirbúningur bráðveikra og slasaðra einstaklinga fyrir þá er snar þáttur í starfsemi heilsugæslustöðvainnar á svæðinu. Heilsugæslulæknar þurfa því að vera vel að sér í bráðalækningum og jafnframt er mikilvægt að sjúkraflutningamenn séu vel að sér að búa um sjúklinga sem þarf að flytja, hvort sem þeir hafa orðið fyrir slysum eöa bráðum veikindum. Þetta krefst reglulegra námskeiða til viðhaldsmenntunar. Nauðsyn-legt getur verið að fjölga starfsmönnum heilsugæslunnar á svæðinu um sumartímann vegna ferðamannastraums. Ekkert bendir til að þyrluflutningar muni koma í stað flutninga með sjúkrabílum í nánustu framtíð nema þá í sérstökum tilfellum eins og hingað til hefur verið. Góð heilsugæsla auk reglulegrar læknisþjónustu á hjúkrunarheimilum dregur úr þörf fyrir sjúkraflutninga. Ítarlegri rannsókna er þörf á sjúkraflutningum á íslandi, meðal annars um þátt ferðamanna og aldraðra en hlutfall þessara hópa fer vaxandi og þar með að öllum líkindum hlutdeild þeirra í bráðaþjónustu svo sem sjúkraflutningum.