Áhættuþættir og sjálfsumönnun einstaklinga með kransæðasjúkdóm

Abstract

Tilgangur: góð sjálfsumönnun getur dregið úr lífsstílstengdum áhættuþáttum og hægt á framgangi kransæðasjúkdóms. Tilgangur rann sóknarinnar var að kanna stöðu áhættuþátta meðal einstaklinga með kransæðasjúkdóm, sjálfsumönnun þeirra og trú á eigin getu. Aðferð: Þversniðsrannsókn þar sem þátttakendur voru einstaklingar sem lögðust inn á Landspítala eða Sjúkrahúsið á akureyri vegna kransæðasjúkdóms. gögnum um áhættuþætti, sjúkdómstengda þekkingu og bakgrunn var safnað við útskrift, með spurningalistum, mælingum og úr sjúkraskrá. Sjálfsumönnun var metin með „Self- Care of Coronary heart Disease inventory“ (SC-ChDi) mælitækinu sem metur viðhald heilbrigðis, stjórnun sjálfsumönnunar og trú á eigin getu til sjálfsumönnunar (stig 0–100 fyrir hvern þátt, fleiri stig gefa til kynna betri sjálfsumönnun). Við gagnaúrvinnslu var notuð lýsandi tölfræði og ályktunartölfræði. Niðurstöður: Þátttakendur í rannsókninni voru 445 (80% karlar), meðalaldur var 64,1 ár (sf 9,1). Tæplega helmingur hafði áður legið á sjúkrahúsi vegna kransæðasjúkdóms (45%) og 47% komu brátt á sjúkrahús. Tæplega helmingur þátttakenda var í ofþyngd, 42% með offitu, 20% með sykursýki og 18% reyktu. Einkenni kvíða höfðu 23% og einkenni þunglyndis 18% þátttakenda. Viðhald heilbrigðis mældist að meðaltali 61,6 (sf 15,4), stjórnun sjálfsumönnunar 53,5 (sf 18,5) og trú á eigin getu 52,3 (sf 22,9). Viðhald heilbrigðis mældist betra hjá konum, þeim sem bjuggu með öðrum, þeim sem höfðu áður lagst inn á sjúkrahús vegna kransæðasjúkdóms og þeim sem höfðu betri sjúkdómstengda þekkingu (r2 = 0,149, p < 0,01). Stjórnun sjálfs - umönnunar mældist betri hjá þeim sem höfðu áður lagst inn á sjúkra hús vegna kransæðasjúkdóms (r2 = 0,018, p < 0,01). Trú á eigin getu var meiri hjá þeim sem voru yngri, með minni einkenni þunglyndis og meiri sjúkdómstengda þekkingu (r2 = 0,086, p < 0,01). Ályktanir: Sjálfsumönnun kransæðasjúklinga er ábótavant og staða áhættuþátta alvarleg. Einstaklingshæfður stuðningur og fræðsla eftir útskrift gætu eflt sjálfsumönnun og trú á eigin getu og þannig stuðlað að betri stöðu áhættuþátta.

Aim: good self-care can reduce lifestyle related risk factors for coronary heart disease (ChD) and slow disease progression. The aim of this study was to describe risk factors, self-care and selfconfidence of individuals with ChD. Method: Cross-sectional study design was used. Participants were patients admitted to hospitals in iceland for a treatment of ChD. Data about risk factors, disease-related knowledge and background were collected at discharge, using questionnaires, physical measurements and medical records. The “Self-Care of Coronary heart Disease inventory” (SC-ChDi) was used to measure selfcare maintenance, management, and confidence (possible score 0-100 for each domain, higher scores indicate better self-care). Data was analyzed with descriptive and inferential statistics. Results: Participants were 445 (80% males), with mean age 64.1 years (SD 9.1). almost half (45%) of the participants had a history of hospitalization for ChD, at the time of recruitment in the study 47% were admitted acutely. almost half (42%) of participants were overweight, 42% were obese, 20% had diabetes and 18% were active smokers. a total of 23% had symptoms of anxiety and 18% had symptoms of depression. The mean score for self-care maintenance was 61.6 (SD 15.4), management 53.5 (SD 18.5), and selfconfidence 52.3 (SD 22.9). Better self-care maintenance was associated with better disease-related knowledge, being female, living with others and having previously been hospitalized for ChD (r2 = 0,149, p < 0,01). Better self-care management was associated with having previously been hospitalized because of ChD (r2 = 0,018, p < 0,01). Better self-care confidence was associated with better disease-related knowledge, younger age and less symptoms of depression (r2 = 0,086, p < 0,01). Conclusion: Self-care and risk factors of individuals with ChD were found to be unfavorable. Post-discharge follow-up and patient education can be an important factor in enhancing confidence to self-care and thus improving risk factor profiles. Keywords: Coronary heart disease, risk factors, self-care, self-care confidence, patient education.