Faraldsfræði penicillín ónæmra pneumókokka

Abstract

Penicillin ónæmir og fjölónæmir pneumókokkar hafa náð að breiðast út um allan heim, og hafa náð mikilli útbreiðslu á sumum stöðum. Cefótaxím og ceftríaxón ónæmi hjá pneumókokkum hefur til þessa aðeins náð fótfestu í Bandaríkjunum, Spáni og Suður Afríku, en nýlega var þannig stofnum þó lýst í Bretlandi. Hætta er á því að það kunni að breiðast hraðar út en penicillin ónæmið. Þegar pneumókokkar eru bæði fjölónæmir og ónæmir fyrir öllum (3-laktamlyfjunum er aðeins einn lyfjaflokkur eftir með góða verkun, glýkópeptíð (vankómýcín). Penicillin ónæmir pneumókokkar komu fyrst fram á Íslandi í desember 1988, og höfðu þeir náð 20% nýgengi í pneumókokkasýkingum árið 1993. Þessi hraða útbreiðsla tengdist aðeins þremur hjúpgerðum, 6, 19 og 23, en af þeim var hjúpgerð 6B (fjölónæm) langalgengust. Á sama tíma hélst nýgengi penicillin ónæmra pneumókokka lágt á hinum Norðurlöndunum. Þar sem lækningar eru iðkaðar nánast á sama hátt á Norðurlöndunum, skipti miklu máli að kanna hvaða þættir ættu mestan þátt í þessari hröðu útbreiðslu á Íslandi. Innlendar rannsóknir hafa sýnt að ákveðnir áhættuþættir vega þungt, en þeir helstu eru: a) Dagvistun á leikskólum, þar sem börnin dvelja lengi innan dyra í stórum barnahópi með háa tíðni öndunarfærasýkinga. b) Mikil sýklalyfjanotkun er í yngstu aldurshópunum, þar á meðal á leikskólum. c) Miklar vinsældir trímetóprímsúlfa lyfjablöndunnar, en hún virtist vera sjálfstæður áhættuþáttur. Heildar sýklalyfjanotkun Íslendinga minnkaði á árunum 1991-1993 eftir áróður gegn ofnotkun sýklalyfja og breytingar á reglugerð um kostnaðarhlutdeild sjúklinga í sýklalyfjum. Sýklalyfjanotkun minnkaði marktækt á leikskólum frá 1992 til 1995. Nýgengi penicillin ónæmra pneumókokka lækkaði niður í 17% árið 1994 (úr 20% árið 1993). Vonandi mun sýklalyfjanotkunin minnka enn frekar og stuðla að minna ónæmi í framtíðinni.