Belgæxli í brisi : þrjú sjúkratilfelli og yfirlit

Abstract

Góðkynja belgkirtilæxlum eða belgæxlum í brisi (cystadenoma pancreatis) hefur verið skipt meinafræðilega í tvo flokka: Stórbelgjaæxli (macrocystic adenoma) og smábelgjaæxli (microcystic adenoma). Stórbelgjaæxlin eru mynduð af stórum belgjum (>2 cm), með eða án milliveggja, þöktum að innan stórum slímmyndandi frumum. Þau verða iðulega illkynja. Smábelgjaæxlið inniheldur litla belgi (<2 cm), klædda flatri eða teningslaga þekju sem hefur að geyma fjölsykrunga (glycogen) og lítið eða ekkert slím. Mikilvægt er að greina þetta æxli vegna þess að það er fullkomlega góðkynja. Belgæxli eru um 10-15% belgmeina (cystic les¬ions) í brisi. Rúmlega helmingur belgæxla í brisi reynist vera smábelgjaæxli. Hinn helmingurinn eru slímmyndandi æxli, annað hvort stórbelgjaæxli sem hefur góðkynja vefjafræðilegt útlit, eða belgjakrabbamein sem hefur illkynja útlit. Æxli þessi finnast fyrst og fremst hjá miðaldra konum og eru kviðverkir og megrun oftast fyrstu einkenni. Við skoðun á þessum sjúklingum má oft þreifa fyrirferð í efri hfuta kviðar. Í dag eru ómskoðun og tölvusneiðmyndir af kviðarholi þær rannsóknir sem mestar upplýsingar gefa um belgmein í brisi. Einnig er tölvusneiðmynd oft hjálpleg við að greina á milli smábelgja- og stórbelgjaæxla. Nú er einnig farið að gera óm- eða sneiðmyndastýrða ástungu á þessum fyrirferðum til að greina hvers eðlis þau eru. Þannig er mögulegt að fá vefjasýni úr æxlinu og einnig er hægt að mæla amýlasa og æxlisvísa í vökvanum sem dreginn er úr belgnum. Oft fæst þó nákvæm greining ekki fyrr en í aðgerð þar sem tekið er sýni úr fyrirferðinni. Helstu mismunagreiningar eru svokallaðir gervibelgir, tilkomnir vegna áverka eða bólgu, meðfæddir belgir, kirtilgangakrabbamein eða innkirtlaæxli. Sumir telja að smábelgjaæxlin þurfi ekki meðhöndlun ef greining hefur verið staðfest með ástungu á æxlinu. Aðrir leggja sérstaka áherslu á að öll belgæxli í brisi geti verið illkynja og því beri aö fjarlægja þau með aðgerð. Alltaf ætti að líta á stórbelgjaæxli í brisi sem illkynja og er aðgerð þar sem æxlið er fjarlægt, kjörmeðferð. Bæði stórbelgjaæxli og belgkirtilkrabbamein í brisi eru hægt vaxandi og er oftast hægt að fjarlægja þau þrátt fyrir að þau hafi greinst seint. Þrjú tilfelli belgæxla í brisi hafa greinst hér á landi frá 1972 og er þeim lýst í þessari grein ásamt yfirliti yfir sjúkdóminn.