Smitandi lifrarbólgur á Íslandi [ritstjórnargrein]

Abstract

Í þessu tölublaði Læknablaðsins birtast greinar um lifrarbólgu A (1) og B (2) á Íslandi. Þetta eru sjúkdómar sem valdið geta langvinnum veikindum og jafnvel dauða. Þá er mikilvægt að greina vegna þess að hægt er að koma í veg fyrir útbreiðslu þeirra og í sumum tilvikum er hægt að lækna viðvarandi lifrarbólgu B. Danski læknirinn Peter Anton Schleisner var trúlega fyrstur manna til að lýsa gulufaraldri á Íslandi sem gekk yfir árin 1837-1838 (3). Síðan var aftur lýst nokkrum slíkum faröldrum í lok síðustu aldar (4). Framan af þessari öld var gula tilkynnt til heilbrigðisyfirvalda á nánast hverju ári og gekk hún í stórum faröldrum á um það bil 10 ára fresti. Faraldrarnir hurfu upp úr miðri öldinni og eftir það voru einungis fá tilfelli skráð á ári hverju. Þessi sjúkdómur fór ekki fram hjá íslenskum læknum. Guðmundur Hannesson skrifaði um icterus epidemicus árið 1919 (5). Þar segir hann frá gulufaraldri sem kom upp í Reykjavik 1914 og hvernig hans varð vart næstu árin víða á landinu. Lögðust heilu fjölskyldurnar í þessum kvilla. Voru sumir allþungt haldnir, rúmfastir með talsverðan hita í eina til tvær vikur. Guðmundur kvartaði yfir sinnuleysi lækna í »þessum háskólabæ« (Reykjavik) við að rannsaka þennan sjúkdóm enda taldi hann að Íslendingar gættu frætt aðra um sjúkdóminn. Árið eftir lýsti Ingólfur Gíslason, héraðslæknir, gulusótt sem gekk í Vopnafjarðarhéraði 1918 (6). Sennilega var Ingólfur meðal fyrstu manna til að fara nærri um meðgöngutíma sjúkdómsins enda voru skilyrðin í fámennum byggðarlögum landsins ákjósanleg til að fylgjast með gangi hans. Taldi hann meðgöngutímann oftast vera eina til tvær vikur en gæti verið allt að fjórar vikur. Hann veitti því einnig athygli að ung börn og roskið fólk virtust ekki taka sjúkdóminn. Árinu áður en Ingólfur birti athuganir sínar hafði Svíinn Folke Lindstedt, trúlega fyrstur manna, lýst meðgöngutíma sjúkdómsins af nákvæmni og talið hann vera tvær til fjórar vikur og hugsanlega geta verið allt að sex vikur (7).