Skútabólga : orsakir og forspárgildi nefræktana

Abstract

Skútabólga (sinusitis) er algeng sýking fullorðinna, og benda athuganir vestan hafs til að skútabólga fylgi í kjölfar um 0.5% efri loftvegasýkinga. Litlar upplýsingar eru til um tíðni og orsakir sjúkdómsins hérlendis. Tilgangur þessarar athugunar var annars vegar að kanna orsakir skútabólgu meðal fullorðinna hér á landi og hins vegar að kanna forspárgildi ræktana frá nefi um orsök sjúkdómsins. Á tímabilinu febrúar til desember 1987 gerðu háls-, nef- og eymalæknar á Borgarspítala rannsókn á 70 manns með kjálkaholubólgu (28 karlar, 42 konur) á aldrinum 15 til 74 ára í samvinnu við lyfjafyrirtækið Astra (rannsókn I). Megintilgangur rannsóknarinnar var tvíblindur samanburður á virkni cefixíms og cefaclors gegn skútabólgu. Frá September 1988 til desember 1989 var gerð svipuð rannsókn í samvinnu við lyfjafyrirtækið Eli Lilly & Co. á 101 einstaklingi (42 karlar, 59 konur) á aldrinum 16-76 ára í því skyni að bera saman árangur meðferðar með lóracarbef og doxýcýklín (rannsókn II). Enginn einstaklinganna hafði ónæmisbælandi sjúkdóm. Greining var staðfest í öllum tilvikum með röntgenmyndatöku. Sýni var tekið til ræktunar með ástungu á kjálkaholu (undir concha inferior) frá öllum einstaklingum. Hjá 74 einstaklingum í rannsókn II var jafnframt tekið nefstrok til ræktunar. »Jákvætt« nefstrok var skilgreint sem sýni er úr óx sami sýkill og frá ástungu á kjálkaholu. Reiknað var næmi (sensitivity), sértæki (specificity), jákvætt og neikvætt forspárgildi fyrir þessi tengsl. Hér eru kynntar niðurstöður bakteríuræktana eingöngu, en árangur meðferðar verður kynntur annars staðar. í rannsókn I ræktuðust sjúkdómsvaldandi sýklar frá 36 einstaklingum af 70 (51%) og í rannsókn II frá 57 af 101 (56%). Frá 20 af þeim 93 sýnum sem reyndust jákvæð (21.5%) ræktuðust tvær eða fleiri mismunandi sýklategundir. Sýklar skiptust sem hér segir eftir tegundum: S. pneumoniae (31%), H. influenzae (23%), S. aureus (11%), S. milleri (9%), aðrir streptococci (10%), B. catarrhalis (2%), loftfælnar bakteríur (9%) og aðrar bakteríur (6%). Aðeins einn stofn H. influenzae myndaði (3-lactamasa, en báðir B. catarrhalis stofnanna og 12/13 5. aureus stofnanna. Tilvist sýkils í nefi sagði vel fyrir um tilvist sama sýkils í skúta, og var jákvætt forspárgildi þegar litið var til allra sýkla 84%. Fyrir S. pneumoniae reyndist jákvætt forspárgildi vera 95% og fyrir H. influenzae 86%. Orsakir skútabólgu samkvæmt þessum athugunum eru hliðstæðar þeim sem fram hafa komið í sambærilegum erlendum rannsóknum. Jákvætt forspárgildi nefstroks er umtalsvert og gagnlegt. Kjörmeðferð við skútabólgu virðist samkvæmt þessum niðurstöðum vera lyf úr hópi amínópenicillína, þó hafa verði allnokkra tíðni stofna sem framleiða ß-lactamasa (14%) í huga.