Búseta geðfatlaðra

Abstract

Frá miðri síðustu öld hefur sú stefna verið ráðandi í meðferð geðsjúkra að stytta innlagnir og færa meðferðina sem mest út fyrir geðsjúkrahúsin, sem hefur leitt til þess að margir alvarlega geðsjúkir eyða meiri tíma úti í samfélaginu en innan sjúkrahúsanna. Þessi þróun leiddi til þess að farið var að huga að úrræðum utan sjúkrahúsa, sem stóðu frammi fyrir því að æ fleiri sjúklingar áttu í engin hús að venda. Rannsóknir á samfélagsvinnu sýna að áhersla á aukna þátttöku geðfatlaðra í samfélaginu hefur aukist. Athyglinni er í æ ríkari mæli beint að því að mæta þórfinni fyrir stóðuga búsetu, vinnu, samskipti og að viðkomandi sé hafður með í ákvarðanatöku um eigin mál (1,2,3"). Hér á landi má sjá þessa merki í lögum og reglugerðum (4). Á Íslandi gekk hægt að skapa búsetu fyrir geðsjúka sem ekki gátu búið óstuddir utan sjúkrahúss. Félagasamtök og opinberir aðilar hafa stuðlað að því að mæta þeirri þörf og komið upp ýmsum búsetuúrræðum. Hér má nefna félagsþjónustu sveitarfélaga, Geðhjálp, Geðverndarfélag Íslands, svæðisskrifstofur um málefni fatlaðra og Öryrkjabandalag Íslands. Fyrsta vísi að búsetu geðsjúkra utan stofnunar á Íslandi má rekja til ársins 1967 er fyrrverandi forstöðukona Kleppsspítala, Guðríður Jónsdóttir, setti á laggirnar heimili og rak sjálf þar til hún gaf spítalanum hús sitt 1973 og varð heimilið þá deild af sjúkrahúsinu (5). Tæp 30 ár eru liðin frá stofnun fyrsta verndaða heimilisins (sambýlis) fyrir geðsjúklinga í Reykjavik. Upphaf þess má rekja til samstarfs félagsráðgjafa Félagsmálastofnunar Reykjavíkur og geðdeildar Landspítalans að Kleppi, um rekstur fósturheimilis fyrir geðsjúka árið 1972 (6). Frá þeim tíma hafa ný heimili bæst við hægt og bítandi og eru þau nú orðin 19 í Reykjavik.